Sống cùng bệnh cao huyết áp

Phó giáo sư - tiến sĩ - bác sĩ Nguyễn Hoài Nam, Chủ tịch Hội tĩnh mạch học, Giảng viên Trường đại học Y dược TP HCM cho biết, phần lớn bệnh nhân mắc bệnh tăng huyết áp mà không tìm thấy nguyên nhân.

"Chỉ khoảng 5 - 10% bệnh nhân tìm được nguyên nhân, nhóm này gọi là tăng huyết áp thứ phát. Số còn lại không rõ nguyên nhân, gọi là tăng huyết áp nguyên phát hay tăng huyết áp vô căn", tiến sĩ Nam cho biết.

Theo bác sĩ Nam, các nguyên nhân thường gặp của tăng huyết áp thứ phát là do suy thận mạn tính, hẹp động mạch thận, cường aldosteron nguyên phát, u tủy thượng thận và do uống thuốc ngừa thai.

Hầu hết bệnh nhân tăng huyết áp trong giai đoạn đầu không có biểu hiện gì. Người bệnh chỉ phát hiện mình bị tăng huyết áp khi tình cờ đo huyết áp hoặc khám sức khỏe định kỳ. Do đó đa số bệnh nhân biết mình bị bệnh khi đã có biến chứng trên các cơ quan của cơ thể.

Người bệnh cao huyết áp cũng cần quan niệm rằng cần phải chấp nhận việc điều trị tốn kém lâu dài để đổi lấy một cuộc sống an toàn. Cao huyết áp thường không triệu chứng do đó nhiều người chỉ nhận ra bản thân họ bị cao huyết áp khi họ bị tai biến mạch máu não (còn gọi là đột quỵ). Không thể căn cứ vào triệu chứng nhức đầu, chóng mặt để uống thuốc hạ áp bởi vì nhức đầu, chóng mặt không phải thường xuyên xuất hiện khi huyết áp tăng cao đột ngột và các triệu chứng này có thể gặp ở bệnh lý khác( ví dụ nhức đầu do căng thẳng,viêm xoang, và chóng mặt có thể do tụt huyết áp...). Tốt nhất nên thường xuyên kiểm tra huyết áp định kỳ với những người chưa cao huyết áp và khi nghi ngờ cao huyết áp cần đo huyết áp nhiều lần .Nếu huyết áp vẫn cao thì nên bắt đầu biện pháp điều chỉnh cách sống (tập thể dục, cai thuốc lá, điều chỉnh chế độ ăn) và xem xét điều trị thuốc.

Nghi ngờ tăng huyết áp, người bệnh có thể đo huyết áp tại nhà với hai tư thế nằm hoặc ngồi. Nếu đo ở tư thế ngồi phải dựa lưng vào tường hoặc ghế, tay được đo phải để ngang tim. 

Huyết áp không phải là con số hằng định

Trị số huyết áp thay đổi rất nhiều khi có yếu tố tác động như tâm lý (lo âu, sợ hãi, mừng vui...) vận động( đi lại, chạy nhảy) hoặc môi trường (nóng lạnh), chất kích thích (thuốc lá, càphê, rượu bia) và bệnh lý (nóng sốt, đau đớn).Trong những trường hợp trên, huyết áp thường tăng cao hơn bình thường.

Ví dụ huyết áp của bạn lúc nghỉ thường 130/80mmHg khi bạn lên cầu thang lầu 3, nếu bạn đo huyết áp ngay thì trị số huyết áp của bạn có thể 150/80-180/90mmHg.Trong những trường hợp này không thể cho rằng bạn bị cao huyết áp.Do đó tốt nhất bạn phải nghỉ ngơi ổn định trước khi đo huyết áp nếu bạn muốn có trị số huyết áp trung thực và phải đo nhiều lần sau đó tính trung bình sau 3 lần đo. Bạn cũng đừng thắc mắc nhiều nếu huyết áp trước đó khác với trị số bây giờ.

Nhịp sinh học huyết áp của bạn thường dao động rõ rệt, huyết áp thường cao dần từ lúc bạn thức giấc và gia tăng tùy theo bạn vận động hoặc căng thẳng hay không. Vào chiều tối khi bạn nghỉ ngơi thư giãn huyết áp xuống nhẹ và sẽ xuống thấp nhất khi bạn ngủ say vào ban đêm cho đến gần sáng. Các nghiên cứu ghi nhận rằng ở người cao huyết áp mà huyết áp không hạ vào ban đêm hoặc hạ quá mức hoặc tăng vọt vào buổi sáng đều là yếu tố bất lợi vì dễ bị đột quỵ docao huyết áp.

Tăng huyết áp nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ bị biến chứng trên các cơ quan như: tim, não, mắt, động mạch ngoại biên.

- Biến chứng tức thời: Có thể nguy hiểm đến tính mạng, gồm tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim cấp, bóc tách động mạch chủ, phù phổi cấp, suy thận cấp.

- Biến chứng lâu dài: Xảy ra nếu bệnh nhân sau một thời gian dài tăng huyết áp mà không được chẩn đoán và điều trị đúng. Biến chứng gồm: Rối loạn tiền đình, bệnh lý mắt, tim to, suy tim, đau thắt ngực do thiếu máu cục bộ cơ tim, suy thận mạn, đau cách hồi.

Theo bác sĩ Nam, nếu bị tăng huyết áp, người bệnh cần đi khám để được tư vấn. Các bác sĩ chuyên khoa sẽ làm các xét nghiệm cần thiết giúp tìm nguyên nhân và biến chứng, từ đó có cách thức điều trị phù hợp.  

"Nếu tăng huyết áp có nguyên nhân thì chỉ cần điều trị loại bỏ nguyên nhân sẽ hết bệnh. Tăng huyết áp vô căn thì phải điều trị lâu dài, đưa huyết áp về mức bình thường nhằm giảm thiểu các biến chứng", bác sĩ Nam nói. 

Có 2 cách điều trị chính. Một là thay đổi lối sống bằng ngưng thuốc lá, giảm cân nếu thừa cân, tập luyện thể dục, hạn chế ăn mặn, giảm rượu bia, bổ sung Kali, Magie, Canxi, trong chế độ ăn, giảm căng thẳng trong cuộc sống. Hai là điều trị bằng thuốc. Cách điều trị này sử dụng khi việc thay đổi lối sống không đủ để kiểm soát huyết áp; khi tăng huyết áp đã có biến chứng lên các cơ quan và khi huyết áp quá cao (≥180/110 mmHg).

"Tăng huyết áp là bệnh lý thường gặp. Dễ dàng phát hiện tăng huyết áp nhưng lại thường bị bỏ sót, gây hậu quả nặng nề cho người bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc điều trị thường kéo dài, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa bệnh nhân và thầy thuốc để đạt hiệu quả tốt nhất", bác sĩ Nam khuyên.